NODUS - Połączenie rewitalizacji z regionalnym planowaniem przestrzennym

Europejski rozwój miejski znajduje się pod silnym wpływem problemów wykluczenia społecznego i segregacji społeczno-przestrzennej, które są związane z degradacją poszczególnych obszarów w miastach. Te problemy nie powinny być rozpatrywane wyłącznie jako zjawisko lokalne. Przyczyny stojące za procesami segregacji, które skutkują degradacją fizyczną oraz koncentracją „trudnych” populacji na określonym terenie, w zdecydowanej większości determinowane są na poziomie ponadlokalnym.

Publiczne działania przeciwko wykluczeniu społecznemu i degradacji terenów miejskich zazwyczaj koncentrują się wyłącznie na najgorszych obszarach. Mało jest przykładów podejścia biorącego pod uwagę konieczność ponadlokalnego (metropolitalnego lub regionalnego) planowania.

Potrzeba zapewnienia wielopoziomowych powiązań pomiędzy szczeblami władzy, to jest tworzenia funkcjonalnych połączeń z szerszymi politykami oraz powiązań przestrzennych pomiędzy poszczególnymi dzielnicami wciąż są zbyt słabo podkreślane. Wszystko to stworzyłoby „zewnętrzną integrację” polityk lokalnych, której trzeba nadać zwiększone znaczenie jako reakcji na ponadlokalne przyczyny i determinanty lokalnych problemów.

Tematem prac było zbadanie publicznych działań kontrolnych na szczeblu ponadlokalnym nad lokalnymi działaniami rewitalizacyjnymi pod kątem negatywnych skutków ubocznych. Taka kontrola jest potrzebna nie tylko w celu unikania skutków ubocznych, ale dlatego, że obszary zdegradowane muszą być powiązane z obszarami rozwijającymi się – a te są najlepiej identyfikowane w ponadlokalnych planach zagospodarowania przestrzennego.

Jednocześnie, te plany powinny również dawać możliwość monitoringu skutków ubocznych działań lokalnych. Ich siła zależy w dużym stopniu od zakresu kontroli instytucji publicznych nad rewitalizacją. Kontrolę można osiągnąć realizując inwestycje ze środków publicznych, ale również poprzez nadzór nad lokalnym rynkiem nieruchomości oraz instytucjami publicznymi.

W trakcie projektu NODUS próbowano odpowiedzieć na pytanie, jaki jest optymalny szczebel ponadlokalny? W przypadku monocentrycznych obszarów miejskich optymalny szczebel ponadlokalny może być zbliżony do zasięgu granic Funkcjonalnych Obszarów Miejskich, w wielu wypadkach nazywane regionami metropolitalnymi.

Potrzebny jest zintegrowany system monitoringu, a do realizacji tego celu – stworzenie nowej jednostki na szczeblu miasto-region, która koordynowałby monitoring różnych planów (rewitalizacji, strategicznych, zagospodarowania przestrzennego). W Lokalne Plany Działania partnerów wpisane jest powołanie tak potrzebnych instytucjonalnych i legislacyjnych ram zintegrowanego planowania, wdrażania i monitoringu działań rewitalizacyjnych.

„Dzięki zróżnicowaniu partnerów NODUSa (miasta i regiony), różnym metodom i różnym doświadczeniom, projekt był okazją do owocnej wymiany dobrych praktyk, problemów, nowych idei i zaleceń. Zaangażowanie w projekt osób z różnych dziedzin oraz tworzenie Lokalnych Grup Wsparcia w każdym mieście partnerskim pozwoliło rozpowszechnić cele i rezultaty oraz wpłynęło na wzrost zainteresowania tematyką. Głównym celem katowickiego Lokalnego Planu Działania było opracowanie pierwszego zintegrowanego i międzysektorowego programu rewitalizacyjnego na przykładzie Nikiszowca. To pierwszy taki program dotyczący dzielnicy miasta, przygotowany z pełnym zaangażowaniem społeczności lokalnej oraz znaczącym wkładem przedstawicieli władz regionu.

Wypracowana metodologia będzie wykorzystywana w przygotowywaniu kolejnych zintegrowanych programów rozwoju dotyczących obszarów zdegradowanych, zidentyfikowanych w Katowickim Programie Rewitalizacyjnym 2007-2013.”

Urząd Miasta Katowice